Cuộc chạy đua nghiên cứu và phát triển vaccine cho Covid-19 vẫn đang diễn ra nhanh chóng trên toàn cầu với hơn 40 loại khác nhau. Đến nay, có ba loại đã được đưa vào thử nghiệm lâm sàng giai đoạn một. Đây là giai đoạn đầu tiên trong quy trình thử nghiệm trên người trước khi được chính thức phê duyệt.

Thử nghiệm giai đoạn một chỉ theo lý thuyết là thử nghiệm về độ an toàn của vaccine với cơ thể người. Các nhà nghiên cứu vẫn chưa xác định liệu nó có hiệu quả hay không cho đến khi bước qua giai đoạn hai. Dưới đây là 6 loại đang trong quá trình điều chế và thử nghiệm.

mRNA-1273

Đây là ứng cử viên vaccine Covid-19 hàng đầu từ Mỹ, hỗ trợ bởi NIAID và phát triển bởi Moderna Therapeutics, dựa trên một loại vật liệu di truyền cụ thể, mRNA. mRNA-1273 chứa một đoạn mã di truyền gọi là mRNA mà các nhà khoa học chiết xuất từ virus và sau đó mở rộng trong phòng thí nghiệm.

mRNA mã hóa protein như cách mà nCoV thực hiện để tấn công vào các tế bào của con người. mRNA-1273 tiến thẳng đến thử nghiệm trên người trước khi thử nghiệm trên động vật. Các nhà khoa học Mỹ đã bỏ qua một bước trong phát triển vaccine truyền thống.

Thử nghiệm lâm sàng giai đoạn một mRNA-1273 đã được thực hiện trên 45 tình nguyện viên trưởng thành, khỏe mạnh. Đợt thử nghiệm đã bắt đầu vào đầu tháng 3 tại Viện nghiên cứu sức khỏe Kaiser Permanente Washington, Seattle (Mỹ).

Dược sĩ tiêm cho tình nguyện viên thử vaccine Jennifer Haller (trái) mRNA-1273. Ảnh:Ted S. Warren.

Những người tham gia được tiêm hai liều mRNA-1273 liều thấp, trung bình hoặc cao. Các nhà khoa học liên tục theo dõi họ sau khi sử dụng vaccine có xuất hiện bất kỳ tác dụng phụ hoặc phản ứng miễn dịch nào hay không. Nhóm nghiên cứu hy vọng vaccine nCoV có thể hoàn thiện sớm nhất vào mùa thu 2020.

Ad5-nCoV

Ad5-nCoV được phát triển bởi Viện Công nghệ sinh học Bắc Kinh và CanSino Biologics, một công ty dược phẩm sinh học Trung Quốc. Vaccine này sử dụng vector virus. Đây là loại virus được thiết kế để không chứa các đặc tính truyền nhiễm của nó, thay vào đó cung cấp vật liệu di truyền cho người nhận.

Thử nghiệm giai đoạn một Ad5-nCoV tiến hành tại Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh tỉnh Hồ Bắc (Trung Quốc). 108 tình nguyện viên trưởng thành, khỏe mạnh sẽ nhận một trong ba liều vaccine để đánh giá sự an toàn.

Ad5-nCoV được xem là ứng viên sáng giá vì CanSino từng sản xuất ra loại vaccine Ad5-EBOV dùng bảo vệ, chống lại virus Ebola. Vaccine Ebola đã bước vào giai đoạn thử nghiệm hai. Dự kiến thử nghiệm an toàn Ad5-nCOV sẽ hoàn thành vào tháng 12. Tất cả các thử nghiệm còn lại trong quy trình có thể hoàn tất vào năm 2022.

ChAdOx1

Đại học Oxford là một trong những nhóm nghiên cứu gần đây đưa vaccine nCoV của mình vào nghiên cứu ở người. Đây được xem là một cột mốc quan trọng. Vaccine đồng thời được thử nghiệm về cả tính an toàn (giai đoạn một) và hiệu quả (giai đoạn hai). 510 người tham gia khỏe mạnh được tiêm vaccine hoặc giả dược.

ChAdOx1 sử dụng một loại virus bất hoạt (không lây nhiễm) có chứa vật liệu di truyền cho protein chủ chốt trên SARS-CoV-2, tương tự như Ad5-nCoV ở Trung Quốc. Tuy nhiên, vector virus này có nguồn gốc từ tinh tinh. Theo các nhà nghiên cứu, vector virus này tạo ra một phản ứng, thậm chí còn mạnh mẽ hơn các loại virus khác mà con người có thể đã tiếp xúc. ChAdOx1 đang được chính phủ Anh tài trợ và tiến hành nhanh chóng. Tuy nhiên, giai đoạn này dự kiến phải đến tháng 5/2021 mới có thể hoàn thành.

Đồ họa mô phỏng SARS-CoV-2. Ảnh: Live Science.

BNT162

Công ty dược phẩm sinh học Pfizer cùng đối tác BioNTech đang nghiên cứu một loại vaccine dựa trên mRNA, tương tự như mô hình Moderna. Bộ đôi phát triển vaccine cúm bằng chiến lược khoa học này. Đó là lý do vaccine B B162162 đã có những tiến triển khá nhanh chóng. Các thử nghiệm lâm sàng dự kiến sẽ bắt đầu vào tháng 4 ở cả Mỹ và Đức.

INO-4800

Một công nghệ điều chế vaccine khác đang được phát triển bởi Inovio Cosmetics. Đây là công ty sử dụng nền tảng độc quyền cho liệu pháp miễn dịch kích hoạt. INO-4800 đưa DNA, một vật liệu di truyền khác, vào tế bào chủ lưu trữ bằng cách sử dụng một thiết bị thông minh cầm tay tên Cellectra.

DNA được dịch mã thành các protein, kích hoạt hệ thống miễn dịch cá nhân để tạo ra phản ứng miễn dịch đặc hiệu. Công ty từng sử dụng công nghệ tương tự điều chế vaccine MERS, tiền ung thư cổ tử cung HPV và một số vaccine khác. Dù vậy, chưa có loại vaccine nào kể trên hoàn thành giai đoạn thử nghiệm và tham gia vào thị trường. Các bước thử nghiệm INO-4800 sẽ bắt đầu vào tháng 4.

Vaccine tái tổ hợp DNA của Sanofi (chưa được đặt tên)

Trước đó, Sanofi Pasteur tuyên bố rằng họ đang hợp tác với Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ điều chế vaccine Covid-19 dựa trên DNA, phát triển bằng cách tái tổ hợp DNA, mã hóa các protein được tìm thấy. Phương pháp này về cơ bản tương tự cách điều chế những loại vaccine kể trên.

Sanofi trước đây từng nghiên cứu vaccine SARS. Ngoài ra, Sanofi còn là "ông lớn" trong thị trường vaccine khi sở hữu vaccine cúm, bao gồm Flublok và Fluzone, vẫn đang được sử dụng đến nay. Sanofi tự tin rằng với trình độ kỹ thuật và kinh nghiệm sản xuất hàng loạt loại vaccine, họ sẽ đưa vaccine nCoV vào sử dụng trên toàn cầu với thời gian nhanh hơn nhiều so với phương pháp sản xuất truyền thống. Dù vậy, loại vaccine này vẫn chưa được thử nghiệm trên người. Thời gian thử nghiệm lâm sàng dự kiến vào tháng 4 năm nay.

Chuyên gia phân tích các mẫu thử vaccine nCoV tại Jackson, bang Mississippi, Mỹ. Ảnh: Jay Ferchaud.

Bên cạnh những biện pháp phòng dịch cơ bản liên tục được khuyến cáo trong thời gian qua, người dân toàn cầu vẫn kỳ vọng vào một loại vaccine có thể bảo vệ họ khỏi virus SARS-CoV-2 một cách triệt để. Đây cũng là thứ đặc biệt cần thiết với đội ngũ y, bác sĩ, những người luôn đứng tuyến đầu trong công cuộc chống dịch. 

Vaccine hoạt động bằng cách "huấn luyện" hệ thống miễn dịch của cơ thể chúng ta, giúp chúng nhận biết và tấn công các loại virus gây bệnh. Dù không phải phương pháp điều trị hay chữa bệnh, vaccine có thể giúp loại bỏ bệnh bằng cách "bỏ đói" viru lây nhiễm và truyền bệnh, khiến chúng hoạt động yếu đi và dần biến mất khỏi cơ thể người.

Trên thế giới hiện có hơn 900.000 ca nhiễm nCoV, trên 45.000 người chết và hơn 190.000 người hồi phục. Đến nay vaccine ngăn chặn Covid-19 đang trong quá trình nghiên cứu và thử nghiệm lâm sàng.

Thy An (Theo abcnews)